Gấp rút xây dựng hệ thống quan trắc hồ chứa nước được đánh giá cao vì giúp cảnh báo kịp thời và đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ hàng năm của nước ta.
Tình hình xây dựng hệ thống quan trắc hồ chứa nước giúp cảnh báo lũ tại các tỉnh trên cả nước
Nhận thức được sự quan trọng của hệ thống quan trắc hồ chứa nên trong một vài năm trở lại đây UBND các tỉnh đã chỉ đạo các chủ hồ chứa nước gấp rút hoàn thiện lắp đặt lại hệ thống đo tự động, có tính toán, dự báo tốt để phục vụ công tác dự báo nhanh, chính xác, kịp thời.
Nhưng theo quan sát trong quá trình công tác tại các tỉnh cá nhân tôi cũng như các chuyên gia quan trắc khác nhận thấy các hồ chứa nước cần được đầu tư thêm trạm cảnh báo, hệ thống còi hụ, đảm bảo tín hiệu tốt, ổn định và có sự phân biệt giữa tín hiệu báo xả lũ và báo xả nước vận hành máy phát điện để người dân theo dõi, phòng tránh.
Đó là chưa kể tại các tỉnh có nhiều công trình hồ chứa thủy lợi nhưng có rất ít trạm quan trắc, cảnh báo lũ chưa đáp ứng kịp thời với diễn biến thời tiết, đặc biệt là triều cường. UBND các tỉnh cần yêu cầu chủ các hồ chứa nước nhà máy thủy điện phải thực hiện nghiêm quy định xả lũ, xả nước vận hành; tăng hệ thống quan trắc và cảnh báo xả lũ đúng quy định.
Đồng thời, nâng trách nhiệm xã hội, xem xét hình thức hỗ trợ người dân bị thiệt hại do mưa lũ. Các ngành, địa phương phải phối hợp với các nhà máy thủy điện cập nhật, bổ sung hoàn chỉnh quy trình vận hành liên hồ chứa sát với thực tế; ban hành lệnh vận hành hồ trước khi xả lũ ít nhất bốn giờ; số hóa bản đồ ngập lụt và công bố lên các trang thông tin để người dân theo dõi.
Nhưng ngoài các hồ chứa nước nhà máy thủy điện và hồ thủy lợi đã và đang tích nước cần lập phương án ứng phó với thiên tai chi tiết theo từng thời điểm cụ thể như bố trí nhân lực, vật tư tại chỗ, thông tin liên lạc, nhất là phối hợp với chính quyền các huyện, xã có phương án xử lý sự cố để đảm bảo an toàn.
Một điều đáng quan tâm hơn đó là hầu hết các hồ thủy điện thủy lợi được hiện nay tại các tỉnh có mưa lũ đều được xây dựng sau năm 1980 nhưng chậm được đầu tư sửa chữa, nâng cấp nên nhiều hồ có nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ. Do đó cần nâng cấp các hồ chứa đã xuống cấp như lắp đặt trang thiết bị đo mưa và quan trắc cho hồ, hệ thống các đập, đào tạo cán bộ làm công tác quản lý hồ chứa nước trước khi lũ về.
Có thể thấy qua nhiều đợt mưa lớn, lũ lụt vừa rồi việc xây dựng hệ thống quan trắc hồ chứa nước có thể giúp cảnh báo tương đối đúng trước khoảng 5 – 7 giờ, qua đó thêm chủ động phòng, tránh, hạn chế thiệt hại. Dài hơi hơn, tôi nghĩ các tỉnh thành nên gấp rút xây dựng từng kịch bản dự báo ứng phó lũ lụt, chẳng hạn lượng mưa ở các khu vực bao nhiêu thì trong thời gian cụ thể nước lũ xuống khu vực hạ lưu sông gây ngập lụt mức độ như thế nào.
Trong tương lai ngành quan trắc của chúng tôi hy vọng có thể phát triển các trung tâm trí tuệ nhân tạo (AI) ở các tỉnh thường xuyên hứng chịu mưa lũ góp phần hỗ trợ công tác tính toán nhanh hơn, chính xác hơn theo diễn biến thực tế để phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống lũ lụt trên địa bàn tỉnh.
Bản thân tôi cũng hy vọng có thể từng bước hoàn thiện phần mềm nhận dữ liệu quan trắc về mưa, mực nước trên sông, hồ và sử dụng thuật toán để phân tích, dự báo lên hệ thống quốc giá, nhờ hệ thống dự báo, cảnh báo ngày càng khoa học và toàn diện hơn.
HỢP PHÁT – CHUYÊN GIA QUAN TRẮC VÀ TỰ ĐỘNG HÓA
